Sztuczna inteligencja nie jest już tylko narzędziem – staje się uczestnikiem relacji, które wymagają jasnych granic społecznych i etycznych, w zależności od roli, jaką odgrywa w naszej komunikacji.
Relacje nawigacyjne mają znaczenieEtyka w kontekściePodstawowe typy relacji międzyludzkichProjektowanie i regulacja powinny uwzględniać rolę SHIPrzemyśl podejście regulacyjne
Sztuczna inteligencja szybko wkracza do naszego codziennego życia, przejmując coraz więcej funkcji, które wcześniej zarezerwowane były wyłącznie dla człowieka. Od asystentów edukacyjnych po wirtualnych partnerów – rola sztucznej inteligencji zmienia się w zależności od kontekstu, w którym jest stosowana. A co jeśli ten sam bot pełni jednocześnie rolę mentora, psychologa i przyjaciela? Wyzwania etyczne, jakie niesie ze sobą tego typu rozwój, wymagają nowego podejścia do zrozumienia granic tego, co jest akceptowalne w komunikacji między ludźmi a maszynami.
Relacje są ważne
W społeczeństwie ludzkim różne rodzaje interakcji opierają się na pewnych normach społecznych, które kształtują nasze postrzeganie tego, co jest słuszne i akceptowalne. Inaczej komunikujemy się z lekarzem, inaczej z partnerem, inaczej traktujemy nauczyciela czy opiekuna. Te same zasady powinny obowiązywać w przypadku II, jeżeli będzie on pełnił role społeczne.
Korzystanie z chatbota w roli mentora lub terapeuty wymaga, aby zachowywał się on w sposób troskliwy i empatyczny. Jeżeli bot ten będzie ograniczał się do porad technicznych, to niezależnie od stanu emocjonalnego użytkownika, może on sprawdzić się jedynie w ramach komunikacji biznesowej, ale nie w roli przyjaciela czy psychologa.
Etyka w zależności od kontekstu
Różne rodzaje związków wiążą się z różnymi oczekiwaniami moralnymi. Opieka rodzicielska różni się od wymiany przysług między sąsiadami, a związki romantyczne nie mają nic wspólnego z formalną hierarchią. To, co jest dopuszczalne w jednym przypadku, może być zupełnie nieodpowiednie w innym.
Kiedy sztuczna inteligencja występuje w roli przyjaciela lub partnera, użytkownik oczekuje wzajemności, empatii i wsparcia. Jeżeli system działa sztywno według protokołu i unika trudnych tematów, tworzy to rozdźwięk między oczekiwaniami a rzeczywistością, co może mieć negatywne konsekwencje psychologiczne dla jednostki.
Podstawowe typy relacji międzyludzkich
Naukowcy wyróżniają cztery główne funkcje związków: troska, wymiana, zainteresowanie romantyczne i hierarchia. Każdy typ interakcji ma swój własny zestaw reguł i oczekiwań, które należy wziąć pod uwagę przy tworzeniu i korzystaniu ze sztucznej inteligencji.
Na przykład w związku opartym na trosce nie ma miejsca na kalkulację ani korzyści. Jeśli bot udaje przyjaciela, ale żąda zapłaty za wsparcie emocjonalne, powstaje konflikt między komercyjnym charakterem usługi a moralnymi oczekiwaniami użytkownika.
Główne funkcje relacji:
- Lęk: Bezwarunkowe wsparcie bez oczekiwania nagrody
- Wymiana: korzystna dla obu stron współpraca z kalkulacją „kto jest winien”
- Połączenia romantyczne: bliskość emocjonalna, intymność
- Hierarchia: autorytet, podporządkowanie, mentoring
Projektowanie i regulacje muszą uwzględniać rolę sztucznej inteligencji
Przy opracowywaniu nowych systemów sztucznej inteligencji należy brać pod uwagę nie tylko ich możliwości techniczne, ale także rolę społeczną, jaką będą odgrywać. Staranne zaprojektowanie interakcji pozwoli uniknąć konfliktów oczekiwań i zapewni zgodność z normami moralnymi.
Z punktu widzenia użytkownika ważne jest, aby być świadomym potencjalnych zagrożeń. Poleganie na sztucznej inteligencji w sytuacjach kryzysowych może prowadzić do szkód emocjonalnych, jeśli system nie będzie w stanie udzielić odpowiedniej pomocy danej osobie we właściwym czasie.
Czas na przegląd podejść regulacyjnych
Organy regulacyjne zajmujące się kwestiami sztucznej inteligencji oceniają ryzyko głównie na podstawie obszaru zastosowania. Jednak skuteczniejszym podejściem byłoby uwzględnienie kontekstu relacji, w których działa sztuczna inteligencja.
Przykładowo, rozróżniając rolę asystenta szkoleniowego od roli wirtualnego partnera, można stworzyć bardziej precyzyjne i sprawiedliwe zasady regulacyjne. Ostatecznie ludzkie oczekiwania w dużej mierze zależą nie od funkcjonalności systemu, ale od roli, jaką odgrywa on w naszym życiu.
Przypomnijmy, że wcześniej pisaliśmy o tym, czy dojdzie do powstania maszyn.
