16 kwietnia 1710 roku Pylyp Orlik stworzył „Pakty i Konstytucje praw i wolności Armii Zaporoskiej” – porozumienie z brygadzistą i armią Kozaków. Dokument ten stał się znany jako Konstytucja Pylypa Orłyka, pierwsza ukraińska i jedna z pierwszych konstytucji europejskich. Z okazji 314. rocznicy powstania tego znaczącego porozumienia WomanEL dzieli się 5 ciekawymi faktami historycznymi.
TreśćAkapity antykorupcyjnePierwszy model republik demokracji parlamentarnej w EuropieRewizje konstytucji Pylypa OrlykaKapitał i trzy nazwy UkrainyWystawa w katedrze św. Zofii
Konstytucja ograniczyła przywileje hetmana i majstra, zrównała prawa Kozaków, zachowując przy tym odrębny status Kozaków. Ponadto zakładał niezależność polityczną Ukrainy od Moskwy i rozwój niezależnego Kościoła ukraińskiego.
Akapity antykorupcyjne
Szereg akapitów (6-9) poświęcono działaniom antykorupcyjnym: potępieniu uzurpacji władzy, ograniczeniu praw hetmana, stanowiskom wybieralnym, mechanizmom kontroli finansowej itp. Tutaj zatwierdzono podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Pierwszy model parlamentarnej republiki demokratycznej w Europie
Konstytucja znajdowała się na wygnaniu i nie została w pełni wdrożona, choć przez pewien czas obowiązywała na Prawobrzeżnej Ukrainie. Ale niewątpliwie stała się wybitnym pomnikiem prawa, który po raz pierwszy w Europie ugruntował model parlamentarnej republiki demokratycznej.
Wydania Konstytucji Pylypa Orłyka
Dokument występuje w czterech wydaniach: dwa teksty (główne i skrócone) w języku łacińskim, dwa (oryginał i ówczesny egzemplarz kursywą) w języku staroukraińskim. Główne i skrócone teksty w języku łacińskim przechowywane są w Archiwum Narodowym Szwecji. Tekst w języku staroukraińskim odnaleziono w 2008 roku w Rosyjskim Państwowym Archiwum Aktów Starożytnych.
Dawno, dawno temu kompletny tekst łaciński przechowywał w swoim rodzinnym archiwum Mikołaj Chanenko, który przekazał go swoim potomkom – Michaiłowi Chanence oraz jego braciom Aleksandrowi i Iwanowi. Następnie dokument trafił do Szwecji. Jeśli chodzi o egzemplarze w języku staroukraińskim, przeznaczone były one do ogłoszenia na Ukrainie i w Siczu Zaporoskim.
Stolica i trzy nazwy Ukrainy
Konstytucja Pylypa Orlyka wymienia od razu trzy nazwy Ukrainy. Armia Zaporoska to oficjalna nazwa Hetmanatu. Ukraina to prawobrzeżna część ziem ukraińskich, która od XVIII w. wchodziła w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Małej Rusi – Ukrainy Lewobrzeżnej.
Jednocześnie artykuł trzynasty Konstytucji Orlika stanowił, że Kijów został ogłoszony stolicą państwa Armii Zaporoskiej. Wcześniej status stolicy hetmanatu posiadały takie miasta jak Chihyryn, Gadyach, Baturyn, Głuchow i inne.
Wystawa w katedrze św. Zofii
Do 30-tego rocznicy odzyskania Niepodległości oryginał kopia napisana ręką Pylypa Orlyka, dzięki staraniom naszych dyplomatów, po raz pierwszy od 311 lat została dostarczona ze Szwecji na Ukrainę i przez trzy miesiące była eksponowana w katedrze św. Zofii.
I choć Konstytucja Pylypa Orłyka nigdy nie nabrała realnej mocy, gdyż powstała na obcym lądzie i jej twórcy nie mieli możliwości powrotu do kraju. Ale przeszedł do historii jako oryginalny zabytek prawa.
Wcześniej czytaliśmy modlitwę za Ukrainę, spokój i ciszę.